Στον 20ό αιώνα, παρατηρήθηκε πολλές φορές ότι ορισμένες μεταβολικές μεταβολές σχετίστηκαν με την εμφάνιση καρδιαγγειακής νόσου. Η κλινική ταυτοποίηση του μεταβολικού συνδρόμου βασίζεται στις ψηφίδες αυτού του πάζλ της κεντρικής παχυσαρκίας, της δυσλιπιδαιμίας, της υπέρτασης και του σακχαρώδη διαβήτη. Η αντίσταση στην ινσουλίνη μπορεί να είναι ο κοινός παρανομαστής των διαταραχών αυτών. Αυτό το σύμπλεγμα των παραγόντων έχει αναγνωριστεί εδώ και πολλά χρόνια, αλλά το σύνδρομο δεν είχε επίσημα ονομαστεί μέχρι που ο Gerald M. Reaven το πραγματοποίησε το 1988 και πρότεινε ότι η αντίσταση στην ινσουλίνη ήταν κεντρικό χαρακτηριστικό του. Η αντίσταση στην ινσουλίνη φαίνεται να είναι ο βασικός παράγοντας μεταξύ των ανθρώπων με το μεταβολικό σύνδρομο που οδηγεί στην αύξηση του κινδύνου θνησιμότητας από στεφανιαία καρδιακή νόσο.
Επηρεάζει ένα στα πέντε άτομα, και αυξάνει την συχνότητα με την ηλικία. Μερικές μελέτες εκτιμούν τον επιπολασμό των ΗΠΑ να είναι μέχρι 25% του πληθυσμού στις ηλικίες 20-70 χρόνων, ενώ στη Ευρώπη το 16% του πληθυσμού.
Ανάμεσα στο 1999 και το 2005 έχουν προταθεί διάφοροι ορισμοί για το μεταβολικό σύνδρομο (ΜΣ). Συνοψίζοντας μέχρι σήμερα έχουν διατυπωθεί οι ακόλουθοι ορισμοί για το μεταβολικό σύνδρομο :
Η πρώτη προσπάθεια ορισμού του μεταβολικού συνδρόμου έγινε από επιτροπή ειδικών στα πλαίσια της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας (World Health Orgaηizatioη, WHO) (ΠΟΥ-1999) όρισε το ΜΣ ως τη συνύπαρξη της ινσουλινοαντοχής ή/και διαταραχής ανοχής στη γλυκόζη με δύο ή περισσότερες από τις ακόλουθες διαταραχές: υπέρταση, υπερτριγλυκεριδαιμία και/ή χαμηλή HDL, κεντρικού τύπου παχυσαρκία, μικρολευκωματινουρία.
Λίγο καιρό αργότερα, η Ευρωπαϊκή Ομάδα για τη μελέτη της Ινσουλινοαντοχής (EGIR-1999) όρισε το «σύνδρομο αντίστασης στην ινσουλίνη (IRS)» ως κατάσταση που συνδυάζονται η υπερινσουλιναιμία μαζί με δύο ή περισσότερες από τις ακόλουθες διαταραχές: υπεργλυκαιμία, υπέρταση (αρτηριακή πίεση >140/90 mmHg και/ή λήψη αντιυπερτασικής αγωγής), δυσλιπιδαιμία (τριγλυκερίδια >2 mmol/l ή ΗDL-χοληστερόλη <1 mmol/l), κεντρικού τύπου παχυσαρκία (περιφέρεια µέσης >94 cm για άνδρες και >80 cm για γυναίκες).
Ο ορισμός αυτός της EGIR διατυπώθηκε εξαρχής ως µια εναλλακτική πρόταση αυτού της WHO και καθώς οι διαφορές του από τον τελευταίο ήταν πολύ µικρές, δεν χρησιμοποιήθηκε ευρέως από τη διεθνή κοινότητα
Η τρίτη σημαντική προσπάθεια ορισμού του μεταβολικού συνδρόµου προήλθε το 2001 από µια επιτροπή που εξέδωσε κατευθυντήριες οδηγίες για την αντιμετώπιση της δυσλιπιδαιµίας (NCEP, Adult Treatment Panel III-2001) ορίζει στην τρίτη αναφορά της το ΜΣ ως την κατάσταση που συνδυάζονται οι ακόλουθοι παράγοντες κινδύνου: ανδροειδούς τύπου παχυσαρκία, αθηρογόνος δυσλιπιδαιμία (αυξημένα τριγλυκερίδια, μικρά μόρια LDL χοληστερόλης, χαμηλή HDL χοληστερόλη), υπέρταση, ινσουλινοαντοχή (με ή χωρίς ανοχή στην γλυκόζη), προθρομβωτική και προφλεγμονώδη κατάσταση.
Η Αμερικανική Καρδιολογική Εταιρεία και το Εθνικό Ινστιτούτο Θώρακα (AHA και National Heart Lung and Blood Institute NHLBI -2005) προτείνει η διάγνωση του ΜΣ να τίθεται αν υπάρχουν 3 από τα 5 ακόλουθα κριτήρια: αυξημένα τριγλυκερίδια (≥150 mg/ml), αυξημένη αρτηριακή πίεση (≥130 / ≥85 mm Hg), αυξημένη περιφέρεια μέσης άνδρες (>102 cm) και γυναικες (> 88 cm), υψηλό σάκχαρο νηστείας (≥100mg/dl), χαμηλή HDL χοληστερόλη άνδρες (<40 mg/ml) και γυναικες (<50 mg/ml).
Η Διεθνής Ομοσπονδία για το Σακχαρώδη Διαβήτη (IDF-2005) συστήνει η διάγνωση του ΜΣ να τίθεται αν συνυπάρχουν η κεντρικού τύπου παχυσαρκία με οποιουσδήποτε δύο από τους ακόλουθους τέσσερις πράγοντες: αυξημένα τριγλυκερίδια, αυξημένη αρτηριακή πίεση, χαμηλή HDL χοληστερόλη, υψηλό σάκχαρο νηστείας.
Σήμερα δεν υπάρχει ομοφωνία ότι όλοι οι
ανωτέρω ορισμοί είναι ταυτόσημοι. Αρκετοί συγγραφείς θεωρούν ότι τα
κριτήρια που υπάρχουν για το μεταβολικό σύνδρομο (ΜΣ) είναι «ατελή» ή
«ασαφή». Συνολικά, θα μπορούσε να ειπωθεί ότι οι αρχικές παραπάνω
προσπάθειες, δεν ήταν και δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται ως δογματικές
ταξινομήσεις, αλλά ως λειτουργικοί ορισµοί που διαμόρφωσαν ένα
απαραίτητο και πολύ σηµαντικό πλαίσιο αναφοράς, το οποίο αποτέλεσε τη
βάση για την εκτίµηση των διαστάσεων του µμεταβολικού συνδρόµου στους
διάφορους πληθυσμούς. Ευχής έργον βέβαια θα ήταν να υπάρξει η συνεννόηση
των διαφόρων οργανισμών επί του θέµατος για τη διαμόρφωση τελικά ενός
κοινά αποδεκτού ορισμού του μεταβολικού συνδρόµου, ο οποίος θα μπορεί να
ανανεωθεί, ανάλογα µε τις νέες εξελίξεις.
Μέτρα πρόληψης μεταβολικού συνδρόµου
- Υιοθέτηση υγιεινού διαιτολογίου και μάλιστα µμεσογειακής διατροφής
- Συστατική σωματική άσκηση
- Απώλεια βάρους
- Έλεγχος περιφέρειας μέσης
- Τρόπος ζωής: αποφυγή κατά το δυνατόν εργασιακού ή άλλου στρες, βουλιμίας κτλ.
- Περιορισμός πρόσληψης νατρίου
- Αποφυγή-διακοπή καπνίσματος
- Μικρή κατανάλωση αλκοόλ: νέα δεδομένα ενοχοποιούν ακόμα και μέτρια χρήση του
- Συχνός εργαστηριακός έλεγχος (ιδίως μετά την ηλικία των 40)
- Συχνός έλεγχος αρτηριακής πίεσης
